XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa

Testuingurua

Artea.

San Torkuato eliza nabe bakarrekoa da eta 1763-80 bitartean berreraiki zen.

Urkiolan San Antonio abadearen santutegi errenazentista dago.

1646an XIII. mendeko agirietan jada aipatzen den ermita baten gainean eraiki zen.

Nabe bakarrekoa zen eta gurutze latindarreko oinaldea eta kupula batek estaltzen duen gurutzada zuen.

Hainbat berrikuntza jasan ondoren, azkena 1898an, gaur egun duen itxura hartu du.

Eraikinak oinalde angeluzuzena du eta bi zatiz osatuta dago.

Bao gehienak erdi-puntuko arkukoak dira.

Kanpoko hormak lau kontra-horma handiz indartuta daude.

Santutegi zaharraren dorre bat kontserbatzen da, oinalde karratukoa eta inskripzio batean 1870 urtea ageri du.

Eliza barnean Errosarioko Ama Birjinaren zurezko taila polikromatu erromanista bat eta San Antonioren zurezko bi irudi polikromatu, ustez XVIII. mendekoak, daude.

Muntsaratz auzoan izen bereko dorretxe gotikoa dago, sarrerako arku gotikoaren gainean armarria duena.

Fernando Katolikoaren aginduz, bando-gerrei amaiera emateko, lehen solairuko gerra-elementuak kendu eta solairu nagusiari arkupe doriarra erantsi zioten.

Horrela, garai hartako hainbat dorre bezala, etxebizitza-jauregi bilakatu zen XVI. mendean.

Monumentu izendatuta dago.

Abadiñoko bataila.

Bigarren Karlistadako azken guduetako bat Abadiñon gertatu zen (1876-II-15); bertan liberalek garaipena lortu zuten karlisten gain.

Liberalen buru Ciria jenerala zen eta Cavero karlistena.

Elgetatik Zumarraga aldera erretiratu ziren karlistak.

Handik hamabost egunera amaitutzat eman zuten gerra.

Abadiño-Zelaieta. Abadiñoko auzoa (Durangaldea, Bizkaia).

abadira. iz. ZOOL. Gadidoen familiako itsas arrain osteiktiea, bakailaoaren antzekoa (Pollachius pollachius).

abadot(a). iz. 1. Liztorra.

2. Euli beltz lodia.

abagadune. Ik abagune.

abagune. iz. 1. Zerbaitetarako unea, egokiera, aukera, besterik adierazten ez bada ona.

2. Denbora-bitartea.

abai. Ik aberaska.

Abaigar. Nafarroako udalerria, Egaibarren (Lizarrako merindadea); 95 bizt. (abaigartarrak).

I-an Murieta, E-an Iguzkitza eta Doneztebe-Deio, H-an Olexoa eta M-an Oko ditu mugakide.

Lehor-lurreko laborantza (garagarra eta garia) da orain, ureztapeneko laborantzaren gainetik, ekonomi iharduera nagusia.

Lanean ari den populazioaren erdiak baino gehiagok lehen sektorean dihardu eta laurdenak industrian.

Biztanle-kopuruak behera egin du, 1950ean 225 biztanle izatetik 1991n 95 izatera iragan delarik.

Historia. Irantzuko monasterioak hainbat ondasun izan zituen bertan.

1846ra arte Egaibarreko parte izan zen, urte horretan udalerri bilakatu zelarik.

Artea. San Bizente parrokia XVI. mendean eraiki zen eta 1776. urtearen inguruan hainbat berrikuntza egin ziren.

Gurutze latindarreko oinplanoa du eta kanoi-gangaz estalita dago, gurutzaduraren erdiko zatia salbu, honek ertz-ganga baitu gainean.

Abaigar

Biztanleak: 95 (1991 ko errolda)
Azalera (kmampsup2;): 4,9
Biztanle-dentsitatea (bizt./kmampsup2;): 19,4
Altitudea hirigunean (m): 485
Euskaldunak <: 0
Ia euskaldunak <: 0
Erdaldunak <: 100

Abaigarko eliza

abail(du). da/du ad. 1. Guztiz nekatu edo leher egin.

2. Zuhaitzak, adarrak, fruituaren pisuaz makurtu.

ABAIL EGINDA. Guztiz nekaturik.

abaildura. iz. Neke edo akidura handia.

Abakan. Errusiako hiria, Siberian.

Abakan eta Jenisei ibaien elkargunean; 158.000 bizt.

Industrigunea.

abakando. iz. ZOOL. Dekapodoen ordenako itsas krustazeoa, otarrainaren antzekoa, baina aurreko hankak matxarda handiz hornituak dituena. (Homarus gammarus).

abako. iz. 1. Antzinatean eta Erdi Aroan kalkulatzeko erabiltzen zen taula.

Alanbre gainean higitzen ziren harriz edo bolaz osatuta zegoen eta zenbakien balioa, haiek okupatzen zituzten posizioen bidez markatzen zen.

2. ERAIK. Koloma baten kapitela errematatzen jarri ohi den pieza prismatikoa.

Horrekin zabalera handiagoa ematen zaio kolomari eta, beraz, indar gehiago arkitrabeari edo gorputz molduradunei gainean eusteko.

3. KIR. Bilarrean jokalarien tantoak markatzeko erabiltzen den taula.

abal. iz. Letra edo beste kreditu-dokumentu batean hirugarren batek sinadura bidez hartzen duen konpromezua, zordunaren betebehar ekonomikoen erantzule gertatuz.

abala(tu). du ad. Norbaiti abala eman.

abalemaile. iz. Abala ematen duena.

Aballarri. Gipuzkoako haitza, Urnietan (Donostialdea).

Alegiaren arabera Sansonek jaurtikitako haitza da.

Jose Migel Barandiaranek 1963an bertan tumulu bat aurkitu zuen.

Abaltzisketa. Gipuzkoako udalerria.

Txindokiren magalean (Tolosaldea); 284 bizt. (abaltzisketarrak).

I-an Baliarrain, E-an Amezketa, H-an Aralar mendizerra eta M-an Gainza ditu mugakide.

Menditsua da eta baso eta larre ugari dago.

Udalerrian ez da industriarik kokatu eta nekazaritza eta abeltzaintza (esnea, haragia eta txerriak) dira bertako iharduera ekonomiko nagusiak.

Lanean ari den populazioaren ia erdiak bigarren sektorean dihardu, (...)

Abaltzisketa

Biztanleak: 284 (1991ko errolda)
Azalera (kmampsup2;): 11,2
Biztanle-dentsitatea (bizt./kmampsup2;): 25,4
Altitudea hirigunean (m): 370
Euskaldunak <: 97,5
Ia euskaldunak <: 2,5
Erdaldunak <: 0